รามเกียรติ์ 83
ทั้งกองทัพลิงเดินทางต่อไปอีกซะห้าโยชน์ก็พบเมืองร้างอันสวยงานแต่เงียบสงัดไร้ผู้คน หนุมานจึงเดินสำรวจจนพบนางงามนางหนึ่ง พญาวานรจึงถามนางงามว่า “นี่แม่นางผู้งามดั่งเทพธิดา บอกพี่ได้หรือไม่ว่าที่นี่คือที่ใดกัน ตัวพี่คือหนุมาน และนั่นคือองคตบุตรแห่งพาลี และโน่นคือชมพูพานผู้ถูกชุบโดยพระศิวะ
พวกพี่คือทหารแห่งพระนารายณ์” นางผู้รักษาเมืองเอ่ยอย่างไม่เชื่อว่า “นี่ท่านจะมาอ้างว่าเป็นทหารแห่งนารายณ์ไม่ได้นะ ท่านไม่กลัวฤทธิ์ขององค์อินทร์หรือไร” หนุมานผู้ขณะนี้ตาเป็นประกายด้วยความเสน่หาในตัวนางงาม จึงทะยานขึ้นฟ้า นิมิตกายใหญ่โต มีสี่หน้า แปดมือ หาวเป็นดาวเป็นเดือน จนนางงามเชื่อและแนะนำตัวว่า “ตัวข้าชื่อว่าบุษมาลี มีหน้าที่เฝ้าเมืองมายัน แห่งนี้เพียงผู้เดียว เมืองนี้เคยมีท้าวตาวันเป็นเจ้าเมือง ท้าวเธอขึ้นเฝ้าองค์อินทร์มิได้ขาดจนหลงรักนางอัปสรชื่อนางรำพันเข้า ตัวบุษมาลีสงสารทั้งคู่จึงทำตัวเป็นแม่สื่อ
จนพระอินทร์จับได้จึงสังหารท้าวตาวันและทำลายทุกชีวิตในเมืองนี้ และสาปน้องผู้เป็นแม่สื่อให้เฝ้าเมืองร้างแห่งนี้เป็นเวลาสามหมื่นปี จนกว่าจะพบทหารนารายณ์จึงจะพ้นคำสาป” หนุมานมิรอช้าจึงแสดงตนว่า “พี่นี่แหละที่จะมาล้างคำสาปให้โฉมงามเช่นน้อง ไหนขอพี่ชมหน้าน้องชัดๆก่อนจะส่งคนดีขึ้นสวรรค์” ทั้งสองจึงใช้เวลาร่วมกันอย่างมีความสุข นางบุษมาลีทราบถึงภาระกิจของหนุมานยอดรัก จึงชี้ทางที่มุ่งสู่ลงกา
ให้เดินไปอีกเก้าโยชน์จนพบแม่น้ำมหานที จะมีนางอัปสรอีกนางคอยอยู่เพื่อจะบอกทางต่อ พอได้เวลาอันสมควรนางบุษมาลีกราบลาหนุมานเพื่อกลับสวรรค์ ขุนกระบี่หนุมานโผเข้ากอดเทพธิดาอันเป็นที่รักครั้งสุดท้าย ออกแรงโยนนางบุษมาลีขึ้นไปบนอากาศเพื่อกลับสวรรค์…. ดูเหมือนกับนางบุษมาลีจะเป็นรักแรกของหนุมานที่มีการจดบันทึกเอาไว้
(ในรามายณะบอกว่าเมืองร้างแห่งนี้เดิมเป็นของอสูรชื่อมายา (หรือมายัน หรือมัย) ที่บำเพ็ญเพียรจนเป็นที่โปรดปรานของพระพรหม วันหนึ่งอสูรมายาก็ทำสงครามกับพระอินทร์เพื่อแย่งชิงสัตรีจนพ่ายแพ้ พระพรหมจึงประทานเมืองแห่งนี้ให้และให้พบรักกับนางอัปสรชื่อเหมะ แต่บัดนี้นางชื่อสยมประภาเป็นผู้เฝ้าสวนแห่งนี้ และนางก็พากองทัพวานรไปที่ชายฝั่งทะเลโดยให้หลับตาพาสู่ทางลัด โดยที่ไม่มีฉากรักเลย มีแต่มิตรภาพที่เหล่าวานรซาบซึ้งในบุญคุณของนาง)